O SZKOLE

Władysław Broniewski urodził się 17 grudnia 1897 roku w Płocku. Rodzina mieszkała w malowniczo położonym domku z ogrodem, gdzie na skarpie rósł wielowiekowy dąb a z góry widać było panoramę miasta i płynącą rzekę Wisłę. Mały Władzio osierocony przez ojca i dziadka wychowywany był przez mamę i babcię Lubowidzką wraz z dwiema starszymi siostrami. Chłopiec wzrastał w podniosłej atmosferze dziejów rodu ze strony matki. Wieczorami słuchał opowieści babci o przodkach walczących w obronie niepodległości ojczyzny; grał również na fortepianie i rozczytywał się w polskiej literaturze. Pamiątkowe portrety przywoływały wspomnienia o powstaniu listopadowym, powstaniu styczniowym; o tysiącach ofiar i zsyłkach polskich patriotów na Sybir. Historie niepodległościowe i tradycje pielęgnowane w domu rodzinnym Władka ukształtowały jego silny charakter.
         
Gimnazjum Polskie w Płocku, do którego uczęszczał, było ukierunkowane na wychowanie patriotyczne. Młodzież z własnej inicjatywy czytała powieści Żeromskiego i dramaty Wyspiańskiego oraz śpiewała narodowe pieśni. Władek był bardzo zdolnym uczniem, ale miał słabe oceny; zamiast pilnie odrabiać lekcje wolał udzielać się w organizacjach niepodległościowych. Należał do tajnej drużyny „Strzelec”; posługiwał się w niej pseudonimem „Orlik”. Pisał wiersze i artykuły do czasopisma gimnazjalnego pt.: „Młodzi Idą” – jako naczelny redaktor pilnował narodowego profilu wydawnictwa.
 
Gdy Władek miał 16 lat wybuchła pierwsza wojna światowa; rok później przyjęto go w szeregi Legionów Piłsudskiego. Dla młodego patrioty liczyła się wówczas niepodległość, niezależność, wolność osobista oraz czyny propolskie. Z dumą odbył szkolenie wojskowe a potem wzorem swoich przodków walczył w wielu bitwach ryzykując zdrowie i życie. „Orlik” był tak waleczny, że wraz z 4 Pułkiem Legionów Polskich przebył cały szlak bojowy. Pod koniec wojny internowano go do obozu w Szczypiornie. Po zwolnieniu z obozu eksternistycznie zdał egzaminy maturalne i dostał się na studia wyższe na Uniwersytecie Warszawskim. Powojenny porządek państwa polskiego bardzo Władka rozczarował – jako socjalista odczuł potrzebę powrotu do konspiracji i działań w podziemiu. W roku 1918 piastował funkcję zastępcy komendanta Polskiej Organizacji Wojskowej a w roku 1922 dostąpił honoru awansu na stopień kapitana.  Chaos w polityce światowej jest bardzo odczuwalny w jego wczesnej twórczości poetyckiej i publicystycznej. Początek roku 1939 zastał Broniewskiego w redakcjach „Wiadomości Literackich” oraz „Nowej Kultury”, gdzie pracował z wielkim poświęceniem.
 
Na wieść o wybuchu drugiej wojny światowej (1 września 1939 roku) Broniewski postanowił walczyć z hitlerowcami. Chcąc wrócić do czynnej służby musiał znaleźć się w Tarnopolu; dotarł tam z Warszawy na rowerze (ok. 520 kilometrów). W międzyczasie 15 września 1939 roku od wschodnich granic Polska została zaatakowana przez rosyjską Armię Czerwoną.  Naczelny wódz polskiej armii wydał rozkaz niestawiania oporu wojskom sowieckim. Wielkim ciosem dla Broniewskiego było wejście oddziałów okupanta do Lwowa, który wówczas należał do Polski. Nastąpiła wówczas dezorganizacja polskich sił politycznych, niewola obywateli państwa polskiego, odcięcie dostaw żywieniowych, bombardowanie miast, blokada dróg oraz zerwanie łączności; w tym tysiące ofiar ludności cywilnej. Wszystkie te działania poskutkowały uchodźstwem nie tylko rządu, także najwybitniejszych jednostek społecznych. Zarówno okupant niemiecki, jak i rosyjski szukali wśród znanych i cenionych artystów poparcia dla własnej polityki. Władze rządów okupacyjnych nie były przychylnie nastawione do reprezentowanych idei Broniewskiego oraz jego twórczości. Dla nich była ona zbyt rewolucyjna i patriotyczna, więc wzięto go na cel. Na skutek politycznej prowokacji doszło w roku 1940 do aresztowania poety-żołnierza. Trafił do ciężkiego aresztu w Berezie Kartuskiej a następnie przetransportowany do więzienia NKWD na Łubiance; potem przewieziony do Saratowa i Ałma – Aty. Podczas pobytu w rosyjskich karcerach i miejscach odosobnienia nie złamały go stosowane tortury fizyczne i psychiczne; spanie na wilgotnej betonowej podłodze, głodowe racje żywnościowe; brak możliwości zachowania higieny oraz szalejące choroby zakaźne.
         
Tak wspominają go współwięźniowie: Władek to najbardziej bohaterski z więźniów Berezy. Jeden z kilku, który nie zdradził i nie podpisał żadnych deklaracji; szlachetny komunista. Był niesłychanie dzielny z ogromną duchową siłą. Po celi chodził dumnym żołnierskim krokiem, śpiewał głośno patriotyczne pieśni. My, reszta więźniów czuliśmy się przy nim, jak nędzne istoty. Dał nam po prostu pokaz, jak można zachować ludzką siłę i bojowość. Nie widziałem godniejszej postawy niż ta, którą miał wtedy Broniewski (na podstawie opowieści A. Watt).
         
Z więzienia w Ałma – Acie (współcz. Kazachstan) wypuszczono na wolność Broniewskiego w sierpniu 1941 roku. Zatrzymał się w Kujbyszewie, by wstąpić do Armii gen. Andersa i walczyć o wolność Polski. Z oddziałami trafił na front wschodni; stacjonował na Bliskim Wschodzie m.in.: w Palestynie, gdzie pozostał do końca wojny. Za męstwo, odwagę i bohaterstwo w obu wojnach otrzymał: czterokrotnie Krzyż Walecznych oraz Srebrny Krzyż Virtuti Militari. Do Polski wrócił w 1946 roku; resztę życia poświęcił działalności pisarskiej oraz spotkaniom z czytelnikami.
 
Władysław Broniewski zmarł w Warszawie w 1962 roku, pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Alei Zasłużonych.
 
W roku 1972 w Płocku, czyli rodzinnym mieście Władysława Broniewskiego został uroczyście odsłonięty pomnik poświęcony poecie, którego autorem jest rzeźbiarz Gustaw Zemła.  Monument odlany z brązu, o wysokości 10 metrów, stanął nieopodal miejsca, gdzie mieszkał Broniewski, a skąd rozpościera się widok na panoramę położonej poniżej doliny Wisły. Pomnik nawiązuje formą do przydomowego dębu z rozłożystą koroną, który Władysław Broniewski często wspominał, a także do powiewających na wietrze sztandarów, układających się w rysy twarzy poety, który spogląda na Wisłę.
 
Dorobek literacki Władysława Broniewskiego
 
W 1925 roku polski rynek wydawniczy powitał pierwszy tom poezji Władysława Broniewskiego „Wiatraki”. Kolejne wydane w latach późniejszych to: „Dymy nad miastem”, „Komuna Paryska”, „Troska i pieśń”, „Krzyk Ostateczny”, „Bagnet na broń”, „Drzewo rozpaczające”, „Nadzieja”, „Anka”, „Wisła”.  Należy pamiętać również o wybitnych zdolnościach pamiętnikarskich Broniewskiego i jego przekładach poezji Majakowskiego i Puszkina.
 
W swojej twórczości Broniewski opowiadał się zawsze po jedynej /wg. poety/ słusznej stronie, czyli po tej głoszącej bezwzględną wiarę w sprawiedliwość ofiarowaną pojedynczemu człowiekowi. Idee socjalistyczne miały przede wszystkim wymiar ludzki. Jego poezja miała być dźwiękiem werbla grającego do walki o lepszy świat. Miała stać się „sztandarem rozwianym do walki” i „pochodnią na wietrze”. Cytując za jednym z wierszy „…kiedyś ta poezja ucichnie i przemówi własnymi słowami…najprostszymi ze słów prostych i z najcichszych – najcichszymi.” Wychowany na poezji romantycznej niesie echo wrażliwości Mickiewicza i Słowackiego nadając im osobisty ton liryczny. Bez wątpienia Władysław Broniewski jest wielkim poetą. W każdej z jego twórczości wyczuwa się pióro mistrza – dotykał ważkich uczuć; wyrażał zarówno pozytywne, jak i negatywne emocje. Poeta – żołnierz stosował wiele środków artystycznych, które nabierały nowych treści i funkcji społecznych. Słowa Broniewskiego to znaki jego przeżyć; mocne i twarde by kilka wersów dalej nieść tajemną klarowną moc. Wiersze poety cechuje precyzja słowna, rytmiczność fraz oraz skryta melodyjność.
 
Broniewski lubił pisać o drzewach, które kochał jak ludzi. Uwielbiał ich poszum, szelest i zapach liści na wietrze. Opisywane przez niego nadwiślańskie topole, przydrożne brzozy, topole i olchy „bajały” zawsze patriotycznie. Podsłuchując szemrzące modrzewie i brzozy czuł się najbardziej związany z przyrodą i jej cyklicznym odradzaniem się do życia. Po latach wydaje się, że znał mowę drzew i jest to bardzo widoczne w opisach wzruszających polskich i cudzoziemskich pejzaży. Jedno drzewo było dla niego święte – był nim dąb. Ulubione drzewo symbolizujące bezpieczeństwo, dumę, szlachetność i powagę.
 
W naszej przestrzeni społecznej dąb, czyli sentymentalny piastun wyobraźni pełni ważną funkcję 😉 jako symbol trwałości jest powiązany z 80- tą rocznicą. Nasza szkoła obchodzi w tym roku jubileusz właśnie „dębowy” bo mija 80 lat od założenia Piątki.  
 
Czy wiesz, że?
 
1 września 1946 roku powstała nasza szkoła. Pierwszą jej lokalizacją był poniemiecki budynek mieszkalny przy ulicy Wyzwolenia (istniała tam przez 30 lat).
 
1 września 1975 roku przeniesiono Piątkę do nowej siedziby przy ulicy Broniewskiego. Placówka nosi imię od nazwy ulicy; nie na odwrót.
 
Szkoła Podstawowa nr 5 w Ciechanowie nosi imię Władysława Broniewskiego od 27 września 1975 roku. W tym roku szkolnym obchodzimy jubileusz 50-lecia nadania szkole Patrona.
 
W roku 2006 powstała w szkole Sala Patrona poświęcona poecie. Ważnym elementem ekspozycji jest replika pomnika Broniewskiego wykonana z brązu. Została podarowana z okazji jubileuszu 60-lecia przez naszego absolwenta pana Aleksandra Kociszewskiego znanego i cenionego historyka; wybitnego napoleonisty.
 
Imieniny szkoły obchodzimy już od 50 lat zawsze w grudniu, czyli w rocznicę urodzin poety.

Źródła:
 
Broniewski Władysław, [w:] Encyklopedia PWN, Warszawa 1984.
Bujnicki T., Władysław Broniewski, Warszawa 1972.
Kostanecki S., Władysław Broniewski i Płock, Płock 1972.
Kronika Szkoły Podstawowej nr 5 w Ciechanowie.
Malczewski J., Cmentarz komunalny na Powązkach, Warszawa 1975.
Lichodziejewska F., Twórczość Władysława Broniewskiego, Warszawa 1973.
Pryzwan M., W słowach jestem wszędzie … , Warszawa 2011.
Watt A., Mój wiek, Warszawa 1990.